Τέσσερις και πλέον δεκαετίες κράτησε η σχέση της συγγραφέως Άλκης Ζέη µε τον εκδοτικό της οίκο, τον Κέδρο. Αλλά τερµατίζεται άδοξα αφού, πράγµα σπάνιο στην εκδοτική µας ζωή, η απόφαση της Ζέη για µετακίνηση σε άλλον εκδοτικό οίκο συνοδεύεται και από µία δικαστική διαµάχη που µόλις άρχισε – τον πρώτο γύρο τον κέρδισε η συγγραφέας.
Σε άλλες εποχές – στις οποίεςεν µέρει ανήκει και η σχέση της Ζέη µε τον Κέδρο – η σχέσητου συγγραφέα µε τον εκδότη του εθεωρείτο περίπου ιερή. ∆εν είναι λίγοι οι παλιοί συγγραφείς που άρχισαν και τελείωσαντην καριέρα τους στον ίδιο εκδοτικό οίκο, κάτι που ενδεχοµένως µπορούσε να αποτελεί και στοιχείο του µύθου τους.
Ολοι γνωρίζουµε, λ.χ., ότι το µεγαλύτερο κοµµάτι της πεζογραφίας της γενιάς του ‘30 εκδόθηκε στην Εστία, όπως και ότι η ποίηση της ίδιας περιόδου ήταν υπόθεση κυρίως του Ικαρου. Αντίθετα, µεγάλο µέρος της γραµµατείας που γεννήθηκε τον καιρό της χούντας εκδόθηκε από τον Κέδρο και αυτό είχε πολιτική χροιά, καθώς η ιδρύτρια του εκδοτικού οίκου, Νανά Καλλιανέση, είχε δηµιουργήσει γύρω της, και γύρω από τις εκδόσεις Κέδρος, µία εστία αντιστασιακού αγώνα των διανοουµένων.
Όλα αυτά βέβαια γίνονταν και σε ένα περιβάλλον και πολιτικά και οικονοµικά διαφορετικό. Η έκδοση ενός βιβλίου ήταν πρώτα απ’ όλα ένα πολιτιστικό ή και πολιτικό γεγονός, πράγµα που σηµαίνει ότι πολλοί συγγραφείς τότε δεν κυνηγούσαν µε τον ζήλο των περισσότερων σηµερινών συγγραφέων τα πνευµατικά τους δικαιώµατα, ούτε και οι εκδότες ήταν όλη µέρα πάνω από τα χαρτιά τους για να εξετάσουν τις ακριβείς πωλήσεις, όπως κάνουν οι σηµερινοί εκδότες µπροστά στις οθόνες του υπολογιστή τους.
Απόδειξη όλων αυτών είναι και ότι οι µακροηµερεύσαντες εκδοτικοί οίκοι συνήθως δεν διαθέτουν στοιχεία πωλήσεων για τους παλιούς τους τίτλους, αφού αυτό δεν είχε αποκτήσει τότε τη σηµασία που του αποδίδεται τώρα και δεν καταχώριζαν τέτοια στοιχεία στα αρχεία τους. Βοηθούσε, βέβαια, και το απαρχαιωµένο νοµικό πλαίσιο, που έδινε πολλές αβάντες στους εκδότες και δεν υποστήριζε επαρκώς τα δικαιώµατα των συγγραφέων.
Είναι χαρακτηριστικό ότι ακόµη και σήµερα η Εστία βγάζει βιβλία που της είχε πουλήσει– µε την ιδιότητα του εκδότη – ο πανεπιστηµιακός (φιλόλογος) Άλκης Αγγέλου όταν άφησε την εκδοτική του δραστηριότητα (εκδ. Ερµής) και της παρέδωσε το στοκ και τα φιλµ παραγωγής βιβλίων – στις περισσότερες περιπτώσεις, χωρίς να παραδίδει και γραπτά συµβόλαια. Συνήθεις ήταν και οι περιπτώσεις ανατυπώσεων ξένων βιβλίων χωρίς απόδοση δικαιωµάτων, κάτι που µέχρι έναν βαθµό ήταν και ηµινόµιµο.
Όλα αυτά άλλαξαν µε τον νόµο 2121/1993 που αναθεώρησε την νοµοθεσία του 1920 και θεσµοθέτησε πνευµατικά δικαιώµατα σύµφωνα µε τις οδηγίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Σταδιακά όλα έγιναν αντικείµενο γραπτών ιδιωτικών συµφωνιών, που κανονίζουν µε λεπτοµέρεια τα της διάθεσης των βιβλίων, της χρονικής διάρκειας των συµβολαίων και των ποσοστών που λαµβάνει ο συγγραφέας επί της λιανικής τιµής πώλησης του κάθε αντιτύπου.
Πηγή: http://www.tanea.gr
